Aya Nikola Kilisesi

Günün birinde eski Bodrum fotoğraflarına bakarken fotoğraftaki bir kilise dikkatimi çekti. Bildiğim kadarıyla Bodrum'da kilise yok. Bu kilise nerede diye dikkatlice bakınca, kilisenin bugün halk eğitim merkezinin bulunduğu meydanda olduğunu gördüm.

1780 yılında Bodrum’un merkezinde yaptırılan Aya Nikola kilisesi, 1969 yılında dinamitle yıkılmış. Evet dinamitle, devlet tarafından yıktırılan kilise için o yıllarda Muğla’dan gelen fen memuru “kiliseyi Nikola adında biri yaptırmıştır, tarihi bir özelliği yoktur. Mail-i inhidam bahis konusudur” diye rapor yazıyor. Yani çökme tehlikesi mevcuttur anlamında. Ve çökebilir denilen kiliseyi günlerce yıkamayan devlet ancak dinamitle yerle bir edebiliyor.

Ve yerine bugün Bodrum’un en “ucube” binası olan Halk Eğitim Merkezi yapılıyor. Hani bakımsızlıktan gerçekten mail-i inhidam sözkonusu olabilecek, yazın içinde bir iki tuhaf kermes dışında işporta mallarının sergilendiği çirkin bina.

Bodrum’da mübadele zamanında gelen Girit’li aileler yaşar. Anlattıklarına göre her Girit’e gidişte, buradan oraya göç edenler kiliseyi soruyorlarmış. 1923 yılındaki mübadele öncesi Bodrum’da yaşayan Rum nüfus, adını gemicileri koruyan aziz Nikola’dan alan bu kilisede ibadetlerini yapıyorlarmış.

Selçur Erez’in İstanköyaltı Bodrum kitabında mübadele sonrası bir süre kilisenin sinema olarak kullanıldığını öğreniyoruz. Eşi Bodrum’lu olan Baskın Oran’ın bir yazısında belirttiğine göre “Bodrum’un ünlü sünger ihracatçısı Ali Cengiz ve ayrıca ilkokul öğretmeni Nusret Hoca “Rumları sevmesek de dinlerine saygımız vardır; mihrabı yıktırıp binayı kilise olmaktan uzaklaştırmadan böyle sinema oynatmak doğru değildir” diyorlar. Dine saygısızlık olmasın diye mihrap yıktırılıyor, Aya Nikola kilisesi oluyor sünger deposu.”

Ardından yavaştan Bodrum’da turizm başlıyor. Gelen yabancılar kilisenin fotoğraflarını çekmeye başlayınca durumdan vazife çıkaranlar kiliseyi yıkmak için işe koyuluyorlar. Halk karşı çıkıyor, dönemin belediye başkanı Ankara’ya yazıyor “yapmayın, etmeyin” diyor ama nafile. Girişte bahsettiğim gibi devlet oraya bir uzman (!) memur gönderip durumu yerinde inceletiyor ve karar veriliyor... Yıkıla... Yani kilise, bina, heykel yıkmak bugünün işi değil.

Aşağıdaki fotoğraflar, kilisenin Bodrum için ne kadar önemli bir yapı olduğunu anlatıyor. Şu sıralar halk eğitim merkezinin tekrar yıkılarak yerine eskisi gibi bir kilise yapılması gündemde. Başkan destekliyor. Duyduğuma göre tartışma şurada; kilisenin aynısı yapılıp kilise olarak mı kullanılsın, yoksa sünger müzesi olarak mı? Bakalım ne zaman hangisi olacak?

Bu arada ecdadıyla övünüp günümüzde binalara, sanata savaş açan zihniyet için bir bilgi; 1. Abdülhamit, 3. Selim ve Abdülmecit Aya Nikola Kilisesi’nin onarımı için ferman çıkartmış Osmanlı padişahlarıdır.